Wytyczne Europejskiej Agencji Leków dla produktów leczniczych stosowanych razem z wyrobami medycznymi

Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi Europejskiej Agencji Leków opublikował w lipcu 2021 r. ostateczną wersję „Wytycznych w sprawie dokumentacji dotyczącej jakości produktów leczniczych stosowanych razem z wyrobami medycznymi”, które zaczną formalnie obowiązywać 1 stycznia 2022 r. Dokument rozjaśnia część z pojawiających się po wejściu w życie Rozporządzenia 2017/745 (tzw. „MDR„) wątpliwości dotyczących sposobu prowadzenia dokumentacji niektórych grup produktów leczniczych.

Jakie produkty objęte są zakresem wytycznych?

Dokument skierowany jest do podmiotów chcących uzyskać pozwolenie na dopuszczenie do obrotu bądź posiadających już w portfolio produkty lecznicze należące do jednej z trzech grup tzw. Drug-Device Combination (DDC), czyli:

integral DDC, tj. produktów leczniczych, które razem z wyrobem medycznym lub jego częścią stanowią integralny produkt – jako przykład takich produktów można wskazać między innymi uprzednio wypełnione produktem leczniczym strzykawki i iniektory jednorazowego użytku, implanty uwalniające produkt leczniczy, inhalatory ciśnieniowe czy wkładki wewnątrzmaciczne,
co-packaged DDC, czyli produktów leczniczych pakowanych razem z wyrobem medycznym, np. z igłą, strzykawką, łyżką do podawania syropu,
referenced DDC, rozumianych jako produktów leczniczych, których ulotka lub ChPL wskazuje na konieczność zakupu konkretnego wyrobu medycznego w celu używania razem z produktem leczniczym, np. inhalatora lub pompy insulinowej.

Jeżeli produkt leczniczy będzie zaliczał się do kategorii produktów leczniczych terapii zaawansowanej (tzw. ATMP), wytyczne będą mogły być stosowane częściowo – w zakresie, w jakim danej kwestii nie będą regulować wytyczne wydane specjalnie dla tych produktów.

Jednocześnie Komitet podkreślił, że wytyczne nie znajdą zastosowania w przypadku produktów leczniczych weterynaryjnych, wyrobów medycznych do diagnostyki in-vitro, systemów i zestawów zabiegowych, produktów, w których wyrób ma działanie pomocnicze oraz takich, które posiadają co prawda odniesienie do stosowania wraz z wyrobem medycznym, ale nie jest ono wystarczająco skonkretyzowane.

Dlaczego wydano wytyczne?

Zasadniczo dokumentacja produktu leczniczego używanego w połączeniu z wyrobem medycznym powinna uwzględniać ocenę jakości zarówno substancji leczniczej jak i połączonego z nią wyrobu medycznego. W szczególności powinno znajdować się w niej omówienie wpływu wyrobu medycznego na profil cech jakościowych produktu (QTPP, ang. Quality Target Product Profile), krytyczne atrybuty jakości (CQA, ang. Critical Quality Attributes) oraz całościową strategię kontroli produktu leczniczego.

W związku z wprowadzonymi przez art. 117 Rozporządzenia 2017/745 zmianami dotyczącymi pkt 12 sekcji 3.2 załącznika I do dyrektywy 2001/83/WE, podmioty ubiegające się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla produktu leczniczego stanowiącego integralny produkt z wyrobem medycznym zobowiązane są do przedłożenia wyników oceny zgodności wyrobu medycznego z odpowiednimi ogólnymi wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i działania (tzw. GSPR) określonymi w załączniku I do MDR. Jeżeli dokumentacja nie zawiera tych wyników i jeżeli ocena zgodności wyrobu wymaga zaangażowania jednostki notyfikowanej, wnioskodawca jest zobowiązany do przedstawienia odpowiedniej opinii wydanej przez odpowiednią jednostkę notyfikowaną.

Zgodnie z założeniami wytycznych, organy odpowiedzialne za ocenę dokumentacji produktów leczniczych powinny oceniać jedynie aspekty wyrobu medycznego istotne dla jakości, bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego (a co za tym idzie jego stosunku korzyści do ryzyka), a jednostki notyfikowane powinny oceniać jedynie odpowiednie wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania dla wyrobu. Dzięki zawartym w wytycznych informacjom możliwe będzie „dublowanie” wykonywania tych samych działań przez podmioty wnioskujące o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego, organy wydające te zezwolenia oraz jednostki notyfikowane.

Co będzie musiało znaleźć się w dokumentacji i jak będzie aktualizowana?

Wytyczne w części dotyczącej założeń podkreślają, że wymagany zakres dokumentacji może być różny dla poszczególnych produktów, w zależności od ich konfiguracji oraz potencjalnego wpływu wyrobu na ocenę korzyści i ryzyka. Jednakże część z zaleceń dotyczących dokumentacji jest wspólna dla każdej z grup Drug-Device Combinations.

Dla przykładu, dane dotyczące wyrobów lub ich części powinny być jasno ustrukturyzowane i zaprezentowane zgodnie z formatem elektronicznego wspólnego dokumentu technicznego (eCTD). Ponadto jeżeli w portfolio produktów wnioskodawcy dostępne są już dane dotyczące danego wyrobu, to będą mogły one zostać wykorzystane w ocenie jako dane pomocnicze. Nowe zasady dopuszczają również dokonywanie odesłań pomiędzy modułami dokumentacji.

Wytyczne precyzują, jakie informacje na temat wyrobów medycznych lub ich części powinny znaleźć się w dokumentacji produktu i w którym dokładnie module powinny zostać umieszczone. Mowa tu m. in. o danych nt. przewidzianego zastosowania wyrobu, kompatybilności z produktem leczniczym czy dozowania produktu. Istotne z perspektywy wnioskodawców okaże się zapewne także to, czego w dossier zasadniczo nie trzeba będzie umieszczać – danych administracyjnych wyrobu, tj. danych producenta i autoryzowanego przedstawiciela, znaku CE, kodu UDI, symboli zgodnych z normami zharmonizowanymi czy odniesień do raportów z nadzoru rynkowego.

Dokument omawia również inne kwestie, takie jak problematykę aktualizacji dokumentacji w przypadku dokonania następczej zmiany w wyrobie medycznym będącym częścią produktu integralnego lub pakowanym razem z produktem leczniczym – w tej sytuacji podmiot odpowiedzialny będzie musiał przeprowadzić odpowiednie zmiany porejestracyjne zgodnie z przepisami Rozporządzenia 1234/2008. Jeżeli niejasne będzie, czy aktualizacja dokumentacji jest konieczna, podmiot będzie mógł skonsultować się w tym zakresie z organem właściwym, który wydał pozwolenie na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego.

Oprócz wszystkich powyższych wskazówek o charakterze ogólnym, wytyczne zawierają również zindywidualizowane wskazówki dla zakresu i oceny dokumentacji każdej z trzech wspomnianych grup Drug-Device Combinations.

Funkcjonalność wytycznych w świetle rozwijających się technologii

Pozytywnie należy ocenić fakt, że Europejska Agencja Leków dostrzega potrzebę dopasowania swoich wymagań do szybko postępującego rozwoju w dziedzinach zarówno produktów leczniczych, jak i wyrobów medycznych. Dokument dopuszcza możliwość odejścia od niektórych wymogów, gdy w grę wchodzić będą nowe technologie – o ile zostanie to odpowiednio dobrze uzasadnione.

W ramach powyższego, w wytycznych znalazło się zalecenie, aby w ramach rozwoju produktów wykorzystujących nowe technologie odpowiednio szybko angażować we współpracę organ nadzoru. Można to zrobić m.in. poprzez wystąpienie z oficjalną prośbą o udzielenie doradztwa naukowego lub za pośrednictwem odpowiedniego biura Grupy zadaniowej ds. Innowacji Europejskiej Agencji Leków (ang. Innovation Task Force). Konieczne jest oczywiście odpowiednie szybkie zaangażowanie jednostki notyfikowanej.

Prognozy na przyszłość

Wytyczne, choć miejscami są dosyć ogólne, wydają się wyjaśniać wiele wątpliwości dotyczących dokumentacji produktów leczniczych wykorzystywanych w kombinacji z wyrobami medycznymi.

Produkty należące do kategorii Drug-Device Combination, to bez wątpienia jeden z najbardziej przyszłościowych kierunków rozwoju medycyny. Rynek tych produktów w ciągu kilku najbliższych lat może osiągnąć wartość nawet 170 mld dolarów[1]. Dotychczas przedsiębiorcy działający w tym sektorze musieli mierzyć się z licznymi wątpliwościami związanymi z dokumentacją produktów. Wytyczne bezapelacyjnie likwidują część niejasności, czym mogą przyczynić się do jeszcze szybszego rozwoju branży.

O tym, czy stosowanie wytycznych ułatwi przygotowywanie dossier produktów leczniczych stosowanych razem z wyrobami medycznymi, przekonamy się w praktyce w najbliższym czasie.

Wytyczne Komitetu dostępne są pod adresem: https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-guideline/guideline-quality-documentation-medicinal-products-when-used-medical-device-first-version_en.pdf

W przypadku pytań dotyczących powyższego tematu – zapraszamy do kontaktu.

[1] źródło: https://www.grandviewresearch.com/press-release/global-drug-device-combination-market