ShareWyrokiem z dnia 29 kwietnia 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w sprawie C‑815/19, że prawo unijne nie pozwala na wzbogacanie ekologicznych środków spożywczych w wapń, w tym na dodawanie do takiej żywności bogatych w węglan wapnia oraz węglan magnezu alg Lithothamnium calcareum. Powyższe oznacza, że żywność wprowadzana do obrotu i posiadająca w swoim składzie ww. algi, także w formie sproszkowanej, nie może zostać oznakowana jako „eko” czy „bio”.
Napoje roślinne z dodatkiem algi Lithothamnium calcareum
Pytania prejudycjalne, do których odnosił się TSUE dotyczyły sprawy niemieckiej spółki Natumi będącej producentem napojów roślinnych sojowych oraz ryżowych z dodatkiem czerwonych glonów koralowych Lithothamnium calcareum w postaci proszku uzyskanego z obumarłych glonów. Wśród napojów produkowanych przez Natumi znajdował się m.in. napój o nazwie: „Soja-Drink-Calcium” oznakowany jako ekologiczny oraz opatrzony hasłami: „wapń” oraz „zawiera bogate w wapń wodorosty morskie”, a także: „zawiera wysokiej jakości wapń z wodorostów morskich Lithothamnium”.
Niemieckie organy urzędowej kontroli żywności wszczęły postępowanie o nałożenie kary pieniężnej względem niemieckiej spółki, argumentując, iż dodawanie węglanu wapnia jako minerału do żywności ekologicznej w celu jej wzbogacenia jest zakazane. Zdaniem niemieckich organów, powyższe dotyczy też sytuacji, gdy wzbogacanie odbywa się poprzez dodanie do żywności glonów. Ponadto, przepisy prawa nie pozwalają na umieszczanie wzmianek odnoszących się do wapnia w oznakowaniu żywności ekologicznej.
W wyniku skargi złożonej przez niemiecką spółkę, sprawa trafiła do niemieckiego sądu administracyjnego, który zawiesił toczące się postępowanie i zwrócił się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi. W ocenie niemieckiego sądu bowiem rozstrzygnięcie sporu zależało w pierwszej kolejności od tego, czy przepisy unijne pozwalają na stosowanie alg Lithothamnium calcareum jako składnika do produkcji żywności ekologicznej. Niemiecki sąd wskazał również, że art. 19 ust. 2 rozporządzenie nr 834/2007 wprowadza rozróżnienie pomiędzy stosowaniem minerałów i nieekologicznych składników rolniczych w żywności ekologicznej oraz że rozporządzenie nr 889/2008, które wykonuje rozporządzenie nr 834/2007, przewiduje różne systemy zezwoleń dla tych dwóch kategorii.
Zakaz stosowania proszku z alg Lithothamnium w przetwarzaniu ekologicznych środków spożywczych
Po rozważeniu sprawy TSUE orzekł, iż przepisy unijne że nie zezwalają na wykorzystywanie proszku pozyskanego z alg Lithothamnium calcareum jako nieekologicznego składnika pochodzenia rolniczego w przetwarzaniu ekologicznych środków spożywczych oraz zakazują dodawania wapnia do tej żywności w celu jej wzbogacenia.
Zdaniem Trybunału, proszek uzyskany z osadów glonu Lithothamnium calcareum, które są czyszczone, suszone i rozdrabniane, jest objęty zakresem załącznika IX do rozporządzenia nr 889/2008, a zatem musi być uznany za nieekologiczny składnik rolniczy w rozumieniu art. 28 tego rozporządzenia. TSUE podkreślił jednakże, iż składnik nieekologiczny pochodzenia rolniczego umieszczony w zamkniętym wykazie zawartym w ww. załączniku może być stosowany w żywności ekologicznej tylko wtedy, gdy spełnia kryteria przewidziane w przepisach rozporządzenia nr 834/2007. Do tych kryteriów zalicza się m.in. warunek niemożliwości wyprodukowania lub konserwowania żywości bez użycia danego produktu lub substancji. W ocenie Trybunału kryterium to nie zostało spełnione, bowiem nie można uznać, że dodanie proszku uzyskanego z osadów glonu Lithothamnium calcareum, w celu wzbogacenia żywności ekologicznej, takiej jak napoje ekologiczne na bazie ryżu i soi, było niezbędne do wyprodukowania lub konserwowania tej żywności.
W odniesieniu do aspektu możliwości dodawania do żywności ekologicznej minerałów, w tym wapnia, TSUE podkreślił, zgodnie z ustawodawstwem UE, że taka możliwość powinna być przewidziana bezpośrednio przepisami unijnymi lub krajowymi. Powyższe dotyczy więc żywności, której nie można w ogóle wprowadzić do obrotu jako żywności przeznaczonej do normalnego spożycia, jeżeli minerały nie zostaną do niej dodane. Ponadto, wapń mógłby zostać dodany do żywności ekologicznej, jeśli byłaby ona wprowadzana do obrotu jako mającą szczególne cechy lub skutki zdrowotne lub żywieniowe lub w odniesieniu do potrzeb określonych grup konsumentów, np. żywność dla niemowląt i małych dzieci oraz jeśli stosowanie minerałów w takiej żywności byłoby przewidziane w regulacjach unijnych. W ocenie Trybunału, materiał zgromadzony w sprawie nie zawierał niczego, co mogłoby wskazywać na istnienie przepisu prawa krajowego lub prawa unijnego, który nakładałby obowiązek dodawania wapnia do ekologicznych napojów roślinnych na bazie ryżu i soi, aby można je było wprowadzić do obrotu.
TSUE wskazał też, że interpretacja przepisów unijnych, zgodnie z którą stosowanie proszku z Lithothamnium calcareum naturalnie bogatego w wapń w żywności ekologicznej, takiej jak napoje ekologiczne na bazie soi i ryżu, powodowałaby bezskuteczność surowych zasad dotyczących dodawania substancji takich jak minerały w produkcji żywności ekologicznej, ustanowionych w przepisach prawa unijnego i byłaby sprzeczna z realizowanymi przez te przepisy celami.
TSUE przychylił się także poglądu wyrażonego w opinii rzecznika generalnego, zgodnie z którym obowiązujące przepisy unijne dotyczące żywności ekologicznej należy rozpatrywać przez pryzmat projektowanych zmian w przepisach dotyczących żywności ekologicznej. Zmiany te wskazują bowiem na rozwój w dziedzinie żywności ekologicznej zmierzający do ograniczenia dodawania do tej żywności składników nieekologicznych.
Konsekwencje dla przedsiębiorców?
Publikacja omawianego orzeczenia TSUE wiąże się z konsekwencjami dla przedsiębiorców wprowadzających do obrotu ekologiczne napoje roślinne z dodatkiem alg Lithothamnium calcareum. W chwili obecnej bowiem wprowadzanie do obrotu ww. napojów oznaczonych jako ekologiczne wiąże się z naruszeniem przepisów odnoszących się do znakowania żywności ekologicznej.
Ponadto, omawiane orzeczenie powinno stanowić sygnał ostrzegawczy na przyszłość dla wszystkich przedsiębiorców działających na rynku żywności ekologicznej w zakresie co raz bardziej rygorystycznego podejścia unijnego w stosunku przetworzonej do żywności organicznej.
