Znakowanie żywności – elastyczność i dopuszczalne odstępstwa w związku z kryzysem w Ukrainie

Kryzys w Ukrainie wpłynął negatywnie na dostępność wielu surowców wykorzystywanych w rolnictwie i produkcji żywności w Unii Europejskiej. W szczególności dotyczy to oleju słonecznikowego i rzepakowego, pszenicy, kukurydzy, jęczmienia, mięsa drobiowego oraz nawozów i materiałów opakowaniowych. Chociaż bezpieczeństwo żywnościowe Unii Europejskiej nie jest obecnie bezpośrednio zagrożone to trwająca wojna piętrzy wyzwania. Dlatego sektor rolno-spożywczy słusznie wezwał do wprowadzenia tymczasowych odstępstw w stosowaniu przepisów dotyczących etykietowania żywności wprowadzanej na rynek unijny.

Przyjęte dotychczas rozwiązania prawne przeciwdziałające skutkom kryzysu na poziomie Unii nie przewidują odstępstw od wymagań dotyczących informacji przekazywanych konsumentom na temat żywności w oznakowaniu, prezentacji lub reklamie. Problemy mogą dotyczyć nie tylko, rzetelnej deklaracji wykazu składników wybranych środków spożywczych, ale także informacji o wartości odżywczej, kraju lub miejscu pochodzenia, oraz stosowania dobrowolnych informacji na temat składu lub prozdrowotnych cech produktów.

Komisja Europejska w stanowisku z 27 kwietnia 2022 r. potwierdza potrzebę elastycznego podejścia w zakresie egzekwowania wymagań dotyczących informacji na temat żywności, o ile ma to charakter tymczasowy, uzasadniony i proporcjonalny oraz nie zagraża bezpieczeństwu żywności. Jednocześnie wskazuje, że odpowiedzialność za egzekwowanie przepisów (w tym dotyczących etykietowania żywności) pozostaje w gestii państw członkowskich. Ponieważ mają w tym obszarze dokładniejszą wiedzę na temat trudności, jakie sektor spożywczy może napotkać w przestrzeganiu obowiązujących wymogów. Komisja zbiera informacje na temat istniejących trudności, a w celu wypracowania spójnego podejścia planuje ułatwić wymianę informacji i najlepszych praktyk między właściwymi organami krajowymi na forum Grupy Doradczej ds. Łańcucha Żywnościowego oraz Zdrowia Zwierząt i Roślin.

Zmiana składu środka spożywczego w celu zastąpienia deficytowych składników bardzo często wiąże się z potrzebą wykonania dodatkowych prób technologicznych, ale także czasochłonną zmianą oznakowania. W odpowiedzi na istniejące trudności wiele państw członkowskich przyjęło własne tymczasowe rozwiązania. Z dostępnych informacji wynika, że stosowanie kontr etykiet (dodatkowych naklejek) jest powszechnie akceptowanym kompromisem w zakresie krótkoterminowych rozwiązań w etykietowaniu produktów, których skład musiał ulec zmianie. Takie rozwiązania praktykowane są m.in. we Włoszech, Hiszpanii, Irlandii. W niektórych krajach (np. Dania) władze zezwoliły na wykorzystanie istniejących etykiet pod warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa produktów (np. zapewnienie informacji o składnikach alergennych) oraz że informacje nie będą wprowadzały konsumentów w błąd. Odstępstwa mają mieć charakter przejściowy, dlatego część krajów już wskazuje, na przykład, krótki 2-miesięczny okres na dostosowanie (Francja), lub brak odstępstw w przypadku suplementów diety i żywności dla specjalnych grup konsumentów (Finlandia).

Jak wygląda sytuacja w Polsce?   

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) we współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną (PIS) ustaliły warunki tymczasowych odstępstw w zakresie informacji przekazywanych konsumentom na temat żywności.

Uwaga! Rekomendacje inspekcji dotyczą wyłącznie sytuacji spowodowanych brakiem lub niedoborem surowców bezpośrednio związanych z obecną sytuacją w Ukrainie. Na producencie spoczywa ciężar udowodnienia, że przyczyna zmiany surowca spowodowana jest ograniczoną dostępnością danego produktu.

Przewodnik inspekcji przewiduje kilka scenariuszy i akceptowalnych rozwiązań dotyczących sposobu komunikowania zmian w składzie środków spożywczych na przykład: naklejka (sticker), informacja w miejscu sprzedaży (w tym również w Internecie), dodatkowe oznaczenia numerów partii umożliwiające zidentyfikowanie zmian w składzie produktu.

W przypadku stosowania dodatkowych naklejek, szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby kontr etykietowanie nie spowodowało naruszenia wymagań dotyczących przedstawienia obowiązkowych danych szczegółowych (art. 13, rozporządzenia nr 11669/2011). Informacje te muszą być umieszczone w widocznym miejscu w taki sposób, aby były dobrze widoczne, wyraźnie czytelne oraz w stosownych przypadkach, nieusuwalne. Nie mogą być w żaden sposób ukryte, zasłonięte, pomniejszone ani przerwane jakimikolwiek innymi nadrukami, ilustracjami czy innym materiałem.

Dodatkowo wytyczne inspekcji nie przyznają odstępstwa od wymogu zapewnienia minimalnej wielkości czcionki oraz rozmieszczenia informacji na etykiecie. Pomimo ustalonych odstępstw należy pamiętać, że informacje na temat alergenów muszą być zawsze zamieszczone na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie.

Szczegółowe informacje na temat znakowania żywności opakowanej w związku z brakiem surowców z Ukrainy są dostępne pod adresem:  https://www.gov.pl/web/ijhars/znakowanie-zywnosci-opakowanej-w-zwiazku-z-brakiem-surowcow-z-ukrainy.

Należy pamiętać, że wytyczne inspekcji nie stanowią normy prawnej oraz że każdy przypadek oznakowania jest oceniany indywidualnie, zgodnie z ustawowymi kompetencjami kontrolujących.

Znakowanie żywności to nie lada wyzwanie ze względu na mnogość, przepisów, interpretacji i szeroką linię orzeczniczą. Nasz Zespół Life Sciences posiada duże doświadczenie i wiedzę w zakresie zgodności i funkcjonowania firm na rynku spożywczym. Pomagamy skutecznie i praktycznie rozwiązywać trudności zarówno na etapie poprzedzającym komercjalizację produktów jak również w trakcie bieżącej działalności firmy. Reprezentujemy naszych klientów w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i odpowiedzialności za produkt przed właściwymi organami i sądami, niezależnie od tego czy działania dotyczące produktów zostały podjęte z urzędu czy z inicjatywy konkurencji lub konsumentów.

Zachęcamy do kontaktu: dzp@dzp.pl