Kto nadzoruje opłatę śmieciową?

Wojewoda lubelski już ponad rok temu wydał rozstrzygnięcie nadzorcze w zakresie uchwał rad gmin dotyczących opłat śmieciowych. Tymczasem Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych uznała niedawno, że to izby są właściwe do badania uchwał pod kątem ich zgodności z prawem. Jednak tylko jeden z tych organów ma rzeczywiście prawo nadzorowania tych uchwał. Który?

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach umożliwiła gminom pobieranie opłaty za zagospodarowanie odpadami (tzw. „opłaty śmieciowej”), której celem jest pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarki odpadami. Zgodnie z nowymi regulacjami, rady gmin w drodze uchwały ustalają między innymi metodę ustalania opłaty śmieciowej, jej stawkę, zasady jej uiszczania oraz wzór deklaracji o jej wysokości. Opłata ta stanowi nowe źródło dochodów gmin. Natomiast sama opłata jest zobowiązaniem publicznoprawnym, do którego ponoszenia zobowiązani są mieszkańcy gminy.

Działalność gmin – także uchwałodawcza – podlega nadzorowi ze strony wojewodów oraz regionalnych izb obrachunkowych. Oba organy nadzorują gminy wyłącznie pod kątem sprawdzenia czy uchwały (rozstrzygnięcia) są zgodne z prawem. Ustawa o samorządzie gminnym wyraźnie zastrzega, że kompetencje nadzorcze RIO dotyczą wyłącznie spraw finansowych. Zgodnie z utrwalonym poglądem, podział ten jest rozłączny. Oznacza to, że daną kategorię spraw może nadzorować tylko jeden z tych organów. Kompetencja nadzorcza wojewody ogranicza się zatem do spraw niezastrzeżonych na rzecz regionalnych izb obrachunkowych. Dlatego też może pojawić się wątpliwość, czy uchwały rad gmin w sprawach dotyczących opłaty śmieciowej znajdują się w zakresie spraw finansowych, zastrzeżonych dla wyłącznej kompetencji RIO, czy też powinny zostać przedkładane wojewodzie.

W naszej ocenie kompetencje nadzorcze RIO nie powinny budzić wątpliwości. Zgodnie z ustawą o RIO, izby nadzorują rozstrzygnięcia organów gmin, do których zastosowanie mają przepisy ordynacji podatkowej. Kwestię tę rozstrzyga sama ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stwierdzając jednoznacznie w art. 6q, że do opłaty śmieciowej stosuje się przepisy ordynacji. Nawiasem mówiąc, wydaje się, że do opłaty śmieciowej ordynacja podatkowa, chociaż w ograniczonym zakresie, miałaby zastosowanie i bez tego przepisu. Zgodnie z postanowieniami ordynacji, przepisy jej działu III stosuje się również do opłat, do których ustalenia lub określenia uprawnione są organy inne niż podatkowe, czyli – w tym wypadku – rady gmin.

Słusznie zatem Krajowa Rada RIO uznała wyłączną właściwość izb do wykonywania nadzoru nad działalnością gmin w tej materii. Tym samym wątpliwości budzi podstawa prawna dla rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody lubelskiego wydanego 27 października 2011 r. Co prawda, rozstrzygnięcie to dotyczyło sytuacji ewidentnie niezgodnej z prawem (a mianowicie sytuacji, w której rada gminy podjęła uchwałę w sprawie opłaty śmieciowej przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości). Nie zmienia to jednak faktu, że mając na względzie postanowienia ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o RIO oraz ustawy o utrzymaniu czystości, wyłącznie regionalne izby obrachunkowe – a nie wojewodowie – są uprawnione do nadzoru zgodności z prawem takich uchwał rad gmin.

Uchwałę Krajowej Rady RIO znaleźć można tutaj.