ShareGminy przygotowując się do wdrożenia systemu gospodarki odpadami rozważają nawiązanie współpracy w ramach związku międzygminnego. Część zadań publicznych, które zgodnie z Ustawą o utrzymaniu czystości są zadaniami własnymi gmin, wykracza swoją skalą czy znaczeniem poza granice samej gminy. Dla przykładu, takim zadaniem jest budowa i utrzymanie instalacji regionalnych, a także zapewnienie strumienia odpadów do takiej instalacji.
Nawiązanie ponadlokalnej współpracy „publiczno – publicznej” może zwiększyć efektywność realizacji zadań wykonywanych w ramach regionu gospodarki odpadami, a także wydatkowanych środków publicznych, a tym samym mieć korzystny wpływ na wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami. Przed przystąpieniem do analizy zakresu zadań przekazanych na rzecz związku międzygminnego warto przypomnieć podstawowe skutki prawne wynikające z jego utworzenia, zarówno w sferze prawa publicznego, jak i cywilnego.
W przypadku przekazania zadań własnych przez gminę na rzecz związku wszelkie prawa i obowiązki gmin w nim uczestniczących przechodzą z mocy prawa na właściwe organy związku[1]. Jeśli zatem gminy w celu określenia przekazanych zadań posłużą się w statucie związku klauzulami generalnymi, takimi jak np. „wszystkie dotychczasowe zadania gmin z zakresu gospodarki odpadami”, „wszystkie zadania publiczne (…)”, to w konsekwencji można będzie twierdzić, że zarówno odpowiedzialność publiczno-prawna za wszelkie przekazane zadania, jak i instrumenty realizacji zostaną przeniesione na związek, a gminy utracą możliwość ich samodzielnej realizacji[2]. Nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby gminy – członkowie związku – przekazały na jego rzecz jedynie część zadań własnych, część pozostawiając do dalszego wykonywania przez siebie (np. budowa infrastruktury)[3]. W takim przypadku, pojawi się kwestia w jaki sposób gminy będą wykonywać zadania nieprzekazane i czy pojawi się konieczność zawarcia odrębnych umów pomiędzy daną gminą a związkiem, w której zostaną uregulowane zasady współpracy przy realizacji takich zadań (np. odpłatności za udostępnianą infrastrukturę). Konsekwencje prawne przekazania zadań własnych na związek odniosą także skutek prawny w sferze działalności uchwałodawczej (w tym stanowienia aktów prawa miejscowego).
Zgodnie z art. 3 ust. 2a Ustawy o utrzymaniu czystości, związek jest upoważniony do przyjmowania aktów prawa miejscowego. O ile taki będzie zamiar gmin, to właśnie związek, a nie gminy członkowskie, będą podejmować wszelkie właściwe uchwały, które są ściśle powiązane z zakresem zadań i kompetencji przekazanych na rzecz związku w tym akty prawa miejscowego[4], także uchwały w zakresie określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami[5].
___________________________________________
[1] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba we Wrocławiu z 7 lutego 2011 r. (sygn. akt II SA/Wr 559/10, Opubl.: Nowe Zeszyty Samorządowe rok 2011, Nr 2). W wyroku tym sąd stwierdził, że wszelkie prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym, związane z wykonywaniem przekazanych mu (we właściwej formie) zadań, przechodzą z mocy prawa na właściwe organy tego związku, z dniem ogłoszenia statutu związku, o czym stanowi art. 64 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym. W konsekwencji związek staje się podmiotem uprawnionym i zobowiązanym do realizacji przekazanych mu zadań, a równocześnie gmina traci uprawnienie do wykonywania zadań publicznych w takim zakresie, w jakim wykonuje je związek biorąc pod uwagę charakter prawny związku, a więc to, że ma on osobowość cywilnoprawną i publicznoprawną chodzi o uzgodnione przez gminy przekazanie (powierzenie) zadań gmin, które związek będzie realizował w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Związkowi mogą być przekazane wszelkie zadania publiczne gmin, zarówno te, których realizacja następuje w formach administracyjnoprawnych, jak i te, które mogą być realizowane w formach cywilnoprawnych.
[2] Por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 006-07-26 (sygn. akt II SA/Go 247/06), Lubus.2006/62/1418, w którym sąd stwierdził że „1. Związek międzygminny staje się podmiotem uprawnionym i zobowiązanym do realizacji przekazanych mu zadań, a równocześnie gmina traci uprawnienie do wykonywania zadań publicznych w takim zakresie, w jakim wykonuje je związek. 2. Jedynym organem uprawnionym do uchwalenia regulaminu zbiorowego dostarczania wody i zbiorowego odprowadzania ścieków na obszarze związku jest zgromadzenie związku.
[3] Można dopuścić możliwość „asymetrycznego” przekazania zadań (np. tylko jedna gmina, która jest właścicielem infrastruktury służącej związkowi, nie chcąc utracić kontroli nad składnikiem majątkowym nie przekazuje zadań z zakresu budowy i jej utrzymania na związek, a pozostałe gminy, które nie dysponują infrastrukturą, przenoszą takie zadanie na rzecz Związku). Jednakże, rozwiązanie to może rodzić wątpliwości praktyczne, w zakresie podejmowania decyzji w ramach Związku i np. ustalania zasad głosowania w ramach Związku).
[4] W takim ujęciu, to także Związek podejmowałby uchwałę dot. objęcia systemem gospodarki odpadami nieruchomości niezamieszkałych (o której mowa w art. 6c Ustawy), wyboru jednej z określonych metod ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty (w art. 6j ust. 1 i 2 Ustawy), ustalenia terminu, częstotliwości i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe (art. 6l Ustawy), czy podjęcia uchwały, o której mowa w art. 6 r. Ustawy (sposób i zakres świadczonej usługi).
