ShareTytułem krótkiego przypomnienia chciałbym wskazać, iż podmioty korzystające ze środowiska (np. przedsiębiorcy) są obowiązani do samodzielnego obliczania i uiszczania „zwykłych” opłat za korzystanie ze środowiska w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza, poboru wód, odprowadzania ścieków do wód lub do ziemi lub za składowanie odpadów. W przypadku, gdy dana działalność wymaga uzyskania pozwolenia środowiskowego (np. pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi), a podmiot korzystający ze środowiska nie uzyska go, jest zobowiązany do samodzielnego obliczenia i uiszczenia tzw. podwyższonych opłat za korzystanie ze środowiska niezależnie od obowiązku uiszczenia „zwykłych” opłat za korzystanie ze środowiska.
Zdarzają się jednak przypadki, iż brak wymaganego pozwolenia środowiskowego nie wynika przyczyn leżących po stronie podmiotu korzystającego ze środowiska. Przykładem takiej sytuacji może być stwierdzenie nieważności pozwolenia środowiskowego, na podstawie którego prowadzona była dotychczas działalność przez dany podmiot.
W tym miejscu należy się Państwu wyjaśnienie skutków stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej. Otóż, stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej pociąga za sobą takie konsekwencje, jak gdyby nie była ona nigdy wydana. W związku z powyższym niejednokrotnie organy administracji publicznej przyjmują, że adresat pozwolenia, którego nieważność została stwierdzona, prowadził działalność bez wymaganego pozwolenia środowiskowego i wymierzają opłaty podwyższone. Czy słusznie?
W powyższej kwestii wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 14 lutego 2012 roku (sygn. akt II SA/Bd 1226/11, orzeczenie nieprawomocne). Stan faktyczny leżący u podstaw wyroku był następujący. Organ administracji publicznej wydał przedsiębiorcy pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do rzeki oczyszczonych ścieków komunalnych. Następnie została stwierdzona nieważność tego pozwolenia, a w konsekwencji naliczono przedsiębiorcy opłaty podwyższone w łącznej wysokości 5.045.100 zł. Warto przy tym wskazać, iż przedsiębiorca do czasu stwierdzenia nieważności pozwolenia wykonywał je zgodnie z jego treścią i uiszczał „zwykłe” opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska.
Na podstawie powyższego stanu faktycznego WSA w Bydgoszczy stwierdził, że „[s]twierdzenie nieważności decyzji powoduje zniesienie wszystkich skutków wywołanych przez tę decyzję od chwili jej wydania (ex tunc). Nie oznacza to jednak, że do czasu wydania decyzji stwierdzającej nieważność nie obowiązywała decyzja dotknięta kwalifikowaną wadą. W związku z wydaniem decyzji administracyjnej istnieje domniemanie jej mocy obowiązującej i skuteczności prawnej, dopóki wadliwa decyzja nie zostanie we właściwej drodze uchylona”. Sąd stwierdził także, iż skutki stwierdzenia nieważności mogą być różne w zależności od charakteru prawnego określonej decyzji. W przypadku decyzji deklaratoryjnych (potwierdzających jedynie fakty, które wywołują skutki prawne) oznacza, że dane fakty nigdy nie istniały, a zatem nie powstały wynikające z nich skutki prawne. Natomiast w przypadku decyzji o charakterze konstytutywnym, tzn. przyznających określone prawa określonym podmiotom z mocy samej decyzji, „(…) może się okazać, że pewne zaistniałe już skutki prawne wygasły”.
WSA w Bydgoszczy uznał, że pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi stanowi decyzję administracyjną o charakterze konstytutywnym. Stwierdził także, iż adresat takiej decyzji „(…) nieodwracalnym skutkiem odprowadziła ścieki, za które poniosła stosowną opłatę [tj. „zwykłą” opłatę za korzystanie ze środowiska – przyp. P.Z.]. Skoro opłata była ekwiwalentem za korzystanie ze środowiska, skarżąca skonsumowała swoje uprawnienie, dokonując określonej w decyzji kompensacji środowiskowej”. Tym samym można powiedzieć, iż Sąd uznał, że nie powinno naliczać się opłat podwyższonych za brak wymaganego pozwolenia środowiskowego w sytuacji, gdy stwierdzono jego nieważność i skutki wykonania pozwolenia były nieodwracalne, za okres od dnia wydania tego pozwolenia do ostatecznego stwierdzenia nieważności.
Tezy zawarte w wyroku WSA w Bydgoszczy co do zasady nie budzą moich wątpliwości z jednym wyjątkiem. Zastrzeżenie, że brak możliwości wymierzania opłat podwyższonych może dotyczyć jedynie przypadków, w których wykonanie pozwolenia wywołuje nieodwracalne skutki, nie wydaje się słuszne. Łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której podmiot korzystający ze środowiska wykonuje pozwolenie (w zaufaniu do organów administracji publicznej co do jego prawidłowości), a skutki jego wykonania nie są nieodwracalne (np. przypadek magazynowania odpadów). W razie stwierdzenia nieważności takiego pozwolenia możliwe jest usunięcie magazynowanych odpadów z określonego miejsca. Jednak czy okoliczność ta powinna przesądzać o możliwości wymierzenia opłat podwyższonych podmiotowi, który do momentu stwierdzenia nieważności pozwolenia, działał na jego podstawie? W moim przekonaniu tak nie jest.
Powyższy wyrok może być niezmiernie istotny dla praktyki obrotu w zakresie obowiązku poniesienia podwyższonych opłat za korzystanie ze środowiska w sytuacji, gdy w stosunku do udzielonego danemu podmiotowi pozwolenia środowiskowego stwierdzona zostanie jego nieważność. Jednak jak wspomniałem powyżej jest on nieprawomocny, tj. została złożona w tej sprawie skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Z niecierpliwością czekam na stanowisko NSA w tej sprawie, o czym Państwa niezwłocznie poinformuję.
