Od kiedy obowiązuje tzw. regionalizacja?

Przyjęcie przez wszystkie sejmiki województwa zaktualizowanych wojewódzkich planów gospodarki odpadami oraz uchwał w sprawie ich wykonania (z zastrzeżeniem sytuacji w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie, jak opisywaliśmy to już w jednym z naszych wcześniejszych wpisów, wojewoda stwierdził nieważność przyjętych przez sejmik uchwał) zmusza do postawienia pytania o zakres zastosowania art. 20 ustawy z dnia 1 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (dalej posługuję się również terminem „ustawa nowelizująca”). Dla przypomnienia i uporządkowania dalszej argumentacji pozwolę sobie na przytoczenie brzmienia tego przepisu:

Art. 20 ustawy nowelizującej:

Do dnia wejścia w życie uchwał, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 4, podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości przekazuje zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania odebrane od właścicieli nieruchomości do instalacji położonej najbliżej miejsca wytwarzania odpadów, przy zachowaniu
hierarchii postępowania z odpadami, o której mowa w art. 7 ustawy zmienianej
w art. 4.

Ustawa zmieniana w art. 4 to oczywiście ustawa o odpadach, zaś uchwały o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o odpadach to uchwała w sprawie zaktualizowanego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami oraz uchwała w sprawie wykonania tego planu. Przytoczony przepis art. 20 ustawy nowelizującej stanowi przepis przejściowy, mający, w założeniu, regulować stany faktyczne w okresie przechodzenia z dotychczasowego do nowego sytemu gospodarowania odpadami komunalnymi. W kontekście całości uregulowania znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, przepis ten dość powszechnie był odczytywany jako wyjątek potwierdzający regułę, co prowadziło niektórych autorów do konkluzji, iż najpóźniej z dniem wejścia w życie zaktualizowanego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami oraz uchwały w sprawie wykonania tego planu, powstaje obowiązek kierowania wspomnianych wcześniej strumieni odpadów wyłącznie do instalacji regionalnych (tzw. regionalizacja).

Nasze stanowisko, któremu daliśmy wyraz w artykule autorstwa mec. Katarzyny Kuźmy i niżej podpisanego, opublikowanym w sierpniu tego roku w Dzienniku Gazeta Prawna, było dużo ostrożniejsze (link do artykułu umieszczonego na stronie DZP: https://www.dzp.pl/files/Art/DGP-22-08-2012.pdf). Uważaliśmy i dalej uważamy, że mówiąc o dacie wejścia w życie obowiązku regionalizacji, nie można abstrahować od rozważań natury systemowej i konstytucyjnej, w szczególności zaś należy uwzględniać zasady ochrony praw nabytych, zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa, równości podmiotów, czy wreszcie zasady proporcjonalności. Dlatego też z dużym zadowoleniem przyjęliśmy opublikowane na oficjalnej stronie Ministerstwa Środowiska stanowisko Departamentu Gospodarki Odpadami w tej właśnie kwestii:

(link: https://www.mos.gov.pl/artykul/4967_regiony_regionalizacja/19273_czy_odpady_moga_byc_przewozone_miedzy_regionami_po_uchwaleniu_wpgo.html)

W stanowisku tym dość jednoznacznie stwierdza się, iż

[z]e względu na fakt, że ww. zezwolenia [chodzi o dotychczasowe zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na terenie danej gminy, obowiązek uzyskania których z dniem 1 stycznia 2012 roku został zastąpiony obowiązkiem wpisu do rejestru – dopisek DCh] nie zostały wycofane z obrotu prawnego żadnym zapisem ustawowym, podmioty odbierające odpady komunalne, które do końca 2012 r. prowadzą działalność na podstawie tych zezwoleń i mają w nich wskazaną instalację, do której przekazują odpady komunalne, a która znajduje się poza regionem gospodarki odpadami mogą – na zasadzie ochrony praw nabytych, której podstawą jest art. 14 ustawy – do końca 2012 r. przewozić zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania poza region gospodarki odpadami komunalnymi do instalacji wskazanej w posiadanym zezwoleniu. (…) Analogicznie podmiot prowadzący regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych może bez ryzyka ukarania przyjmować wskazane rodzaje odpadów komunalnych spoza regionu gospodarki odpadami komunalnymi od wyżej
opisanego podmiotu na podstawie zezwolenia na odbieranie odpadów
komunalnych.

Uważam stanowisko prezentowane przez Ministerstwo za słuszne z istotnym zastrzeżeniem. Zasada ochrony praw nabytych nie wynika z art. 14 ustawy nowelizującej lecz z Konstytucji RP. W konsekwencji, to nie art. 14 ustawy nowelizującej wyznacza granice korzystania przez przedsiębiorców z praw słusznie przez nich nabytych (w tym przypadku chodzi o graniczną datę 31 grudnia 2012 roku) lecz orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Opierają się zaś na nim, nie można wstępnie (co mocno chciałbym podkreślić) wykluczyć tezy znacznie dalej idącej, zgodnie z którą ochrona praw nabytych oznacza, iż dla przedsiębiorców miarodajne będą daty obowiązywania posiadanych przez nich, i nie uchylonych przepisami ustawy nowelizującej, jak samo przyznaje Ministerstwo, zezwoleń na odbieranie odpadów z terenu danej gminy, a nie data 31 grudnia 2012 roku. Zdaję sobie sprawę, że teza powyższa jest, w świetle istoty wprowadzanych zmian, mocno kontrowersyjna. Uważam jednak, że istnieją ważkie argumenty na jej poparcie.

Daniel Chojnacki
Radca Prawny, Counsel

daniel.chojnacki@dzp.pl