ShareW inwestycjach w instalacje przetwarzania odpadów istotne dla finansowania projektu jest jego podatkowe zoptymalizowanie. Niekorzystne ustawienie rozliczeń podatkowych może bowiem, oprócz bezpośrednich kosztów finansowania inwestycji, powodować również nieodwracalne obciążenie podatkiem VAT, przy czym obciążenie takie może osiągać nawet 23% wartości takich kosztów.
Tak niekorzystna sytuacja może powstawać szczególnie wtedy, gdy to jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie podejmuje się wykonania inwestycji. Organy publiczne, a wśród nich JST, co do zasady nie są bowiem podatnikami na gruncie przepisów polskiej ustawy o VAT. Ich działalność w zakresie władztwa publicznego jest bowiem neutralna dla VAT. Z drugiej strony są sytuacje, w których JST konkuruje z prywatnymi przedsiębiorcami (np. na rynku najmu nieruchomości, przewozów lokalnych, itd.) nie wykonując władztwa publicznego, wówczas uzasadnione jest zrównanie statusu takiego podmiotu z pozostałymi podmiotami funkcjonującymi na danym rynku, tak, by istotnie nie naruszać zasad konkurencji.
Polska ustawa o VAT pozwala na uznanie podmiotu za podatnika VAT w zakresie zawieranych przezeń umów cywilnoprawnych. Jest to dość lakoniczna regulacja, biorąc pod uwagę listę czynności w załączniku I Dyrektywy VAT (Dyrektywa 2006/112/WE), która to lista wskazuje jakie specyficzne zadania (dostawa towarów i świadczenie usług) wykonywane przez gminę wskazują na konieczność traktowania JST i innych organów władzy publicznej jako podatnika VAT. W rezultacie sytuacja polskich JST staje się wielce niejasna, zaś w obrocie prawnym funkcjonuje wiele interpretacji indywidualnych, które wypaczyły dość jasne i logiczne zasady rządzące Dyrektywą VAT.
Dlaczego status podatnika VAT przy inwestycjach w instalacje przetwarzania odpadów jest tak ważny? Otóż daje on możliwość zmniejszenia podatku należnego o podatek zapłacony przez JST (czy też inny organ władzy publicznej mający zdolność do zostania podatnikiem VAT) w związku z zakupem towarów przy budowie a następnie instalacji inwestycji. Co więcej, daje możliwość odzyskania takiego VAT od zakupów nawet jeśli JST nie zaczęła jeszcze wykonywać czynności opodatkowanych (już na etapie budowy instalacji). Niestety uzyskanie takiego statusu podatnika VAT to często dla gminy niezwykle skomplikowane wyzwanie.
Jak jest to istotne, mogą się przekonać szczególnie te spośród JST, które otrzymały dotacje z UE w związku z realizacją instalacji i w niepokoju czekają na rozstrzygnięcie kontrowersji, czy VAT może być wydatkiem kwalifikowanym, tj. pokrywanym z dotacji. Warto jednak zauważyć, iż nawet możliwość skorzystania z finansowania VAT ze środków UE wcale nie polepsza sytuacji finansowej inwestycji – pula dotacji jest zawsze niezmienna, znacznie zatem korzystniejsze jest wykorzystanie finansowania na kwoty netto wydatków przy jednoczesnym zneutralizowaniu/odzyskaniu podatku VAT od zakupów, aniżeli marnowanie środków przyznawanych przez UE na finansowanie VAT.
