Share
15 lipca br. wejdzie w życie ustawa wprowadzająca rewolucyjną zmianę w prawie podatkowym, czyli klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania, zgodnie z którą czynności lub zespoły powiązanych ze sobą zachowań dokonywanych w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, rozumianej m.in. jako niepowstanie zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości, będą bezskuteczne, jeżeli korzyść ta jest w danych okolicznościach sprzeczna z celem przepisu ustawy podatkowej, a zachowania zmierzające do jej osiągnięcia są „sztuczne” np. poprzez brak ich uzasadnienia ekonomicznego. Jednocześnie ustanowiono próg istotności, stosownie do którego klauzula będzie stosowana wyłącznie, gdy korzyść podatkowa lub ich suma przekroczy 100 000 zł w okresie rozliczeniowym.
Co istotne, zakresem stosowania przedmiotowej klauzuli mogą zostać objęte czynności dokonane także przed 15 lipca br. Tym samym ustawodawca zdecydował o możliwości nadania skutku wstecznego nowej regulacji.
Czytelnikom zaniepokojonym obecnością problematyki prawa podatkowego na łamach bloga poświęconego ochronie środowiska należy się wyjaśnienie. Niniejszy wpis stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania znajdzie zastosowanie do środków prawno-finansowych przewidzianych w ustawach środowiskowych, w szczególności w ustawie Prawo ochrony środowiska, tj. opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych? Ogólną ilustracją komentowanego problemu mogą być np. procesy restrukturyzacyjne, w ramach których podmiot posiadający zaległości wynikające z konieczności uiszczenia ww. opłat lub kar pieniężnych, jest wnoszony tytułem aportu do spółki, co może stanowić impuls do wygenerowania korzyści podatkowych.
W odniesieniu do stosowania klauzuli wobec opłat podwyższonych oraz administracyjnych kar pieniężnych należy udzielić odpowiedzi negatywnej, ponieważ są to instytucje służące kształtowaniu odpowiedzialności prawnej. Stanowią one środek represji, a zatem nie spełniają funkcji przynależnym podatkom. Przeciwko stosowaniu klauzuli względem tych instrumentów przemawia fakt, iż organy ochrony środowiska wymierzające sankcje nie działają jako organy podatkowe w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej (por. wyrok WSA w Poznaniu z 20 listopada 2014 roku, II SA/Po 497/14). Istotną okolicznością jest obserwacja, iż obowiązek ponoszenia podatków powinien stanowić realizację przepisów prawa, nie zaś być wynikiem ich naruszenia (por. wyrok NSA z 14 listopada 2014 roku, II GSK 1692/13).
W przypadku opłat „zwykłych”, pytanie o związki z klauzulą obejścia prawa podatkowego pozostaje otwarte. Z jednej strony, do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska stosuje się odpowiednio przepisy Działu III Ordynacji podatkowej, a zatem skoro nie istnieje odesłanie do przepisów ją ustanawiających, tj. Działu IIIa Ordynacji podatkowej, to nie powinny być stosowane w tym zakresie.
Nie sposób pominąć, obecnych w orzecznictwie sądów administracyjnych, tez uznających, że opłaty „zwykłe” posiadają wszystkie cechy podatku (wyrok WSA w Warszawie z 9 kwietnia 2009 roku, IV SA/Wa 95/09) lub wprost klasyfikujących je jako nietypowe, swoiste podatki (wyrok WSA w Białymstoku z 21 lutego 2008 roku, II SA/Bk 637/07). Co więcej, NSA w wyroku z 26 maja 2009 roku, II OSK 800/08 podkreślił, że ogólny reżim prawny (…) opłat za korzystanie ze środowiska jest analogiczny jak świadczeń podatkowych. Powyższe mogą stanowić argumenty za kwalifikowaniem tych opłat jako objętych stosowaniem klauzuli.
Potwierdzenie bądź obalenie dopuszczalności stosowania klauzuli obejścia prawa podatkowego względem opłat „zwykłych” wymagać będzie pogłębionej analizy ze strony sądów administracyjnych, gdyż wystąpienie sporów na tym polu należy uznać za prawdopodobne. W przypadku opłat podwyższonych oraz administracyjnych kar pieniężnych, stanowią one instrumenty służące realizacji odpowiedzialności prawnej, a zatem klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie powinna znaleźć do nich zastosowania.
Tymon Grabarczyk
Prawnik, Associate
tymon.grabarczyk@dzp.pl
