Brak zgłoszenia loterii promocyjnej – podwójne ryzyko

W przypadku zorganizowania loterii promocyjnej wśród klientów (nawet o niewielkiej wartości nagród) należy pamiętać o wymogu uzyskania zezwolenia lub zgłoszenia do właściwych organów administracji skarbowej. Jest to bowiem gra losowa, której organizacja podpada pod wymogi ustawy o grach hazardowych, której naruszenie powoduje bardzo dolegliwe konsekwencje.

Stan faktyczny wzięty z życia – właścicielka sklepu spożywczego zorganizowała akcję promocyjną wśród klientów w postaci loterii promocyjnej („loteria paragonowa”), w której nagroda miała wartość ok. 250 zł.

Niestety nawet tego typu loteria paragonowa mieści się w pojęciu gry losowej, która podpada pod wymogi ustawy o grach hazardowych. Z przepisów tej ustawy wynika, że podmiot planujący przeprowadzenie loterii promocyjnej ma obowiązek uzyskania zezwolenia właściwych organów lub w przypadku, gdy wartość nagród nie przekracza kwoty bazowej (w 2019 r. jest to 4.811,42 zł) ma obowiązek dokonania zgłoszenia na 30 dni przed rozpoczęciem loterii. Właścicielka sklepu nie była jednak świadoma istnienia ww. wymogów i zorganizowała loterię promocyjną bez wymaganego zgłoszenia, co zostało wykryte przez pracowników Urzędu Celno-Skarbowego.

W konsekwencji najpierw zostało wszczęte postępowanie karne skarbowe, którego wynikiem było ukaranie właścicielki sklepu karą grzywny za przestępstwo skarbowe określone w art. 108 par. 1 kodeksu karnego skarbowego (KKS) – urządzenie i prowadzenie loterii promocyjnej wbrew przepisom ustawy o grach hazardowych.

Następnie ten sam organ (Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego) wszczął postępowanie administracyjne na podstawie ustawy o grach hazardowych, które zakończyło się wydaniem decyzji w sprawie wymierzenia kary pieniężnej za urządzenie gry hazardowej (loterii promocyjnej) bez dokonania wymaganego zgłoszenia.

Dla pełnego obrazu sprawy dodam jeszcze, że grzywna w postępowaniu KKS wyniosła 700 zł, a kara administracyjna została ustalona przez organ drugiej instancji (po wniesieniu odwołania przez właścicielkę sklepu) na kwotę ponad 11.000 zł. Tymczasem nagroda w loterii miała wartość ok. 250 zł!

W tym miejscu pojawia się kluczowe pytanie – czy dopuszczalne było ukaranie właścicielki sklepu za brak zgłoszenia loterii zarówno karą grzywny jak i karą administracyjną?

Moim zdaniem nie. Z perspektywy właścicielki sklepu została ona bowiem ukarana dwukrotnie za to samo przewinienie (brak zgłoszenia loterii promocyjnej). Okoliczność, iż kara grzywny stanowi sankcję karną (reżim karnoskarbowy), a kara pieniężna wynikająca z ustawy o grach hazardowych sankcję administracyjną (reżim administracyjny), nie zmienia faktu, iż w opisywanej sprawie doszło do zbiegu dwóch odpowiedzialności za to samo zdarzenie. Mamy zatem do czynienia z kumulacją kar, które mają charakter represyjny dla ukaranego podmiotu.

Stosowanie wobec tej samej osoby, za ten sam czyn sankcji administracyjnej i odpowiedzialności karnej skarbowej narusza w mojej ocenie zasadę państwa prawa oraz zasadę proporcjonalności, które wynikają z art. 2 Konstytucji RP oraz zasadę budzenia zaufania do organów administracji publicznej. Nie do pogodzenia bowiem z tymi zasadami jest kumulowanie odpowiedzialności administracyjnej i karnoskarbowej, gdyż stanowi wyraz braku proporcjonalności i rażącego fiskalizmu, a w żadnym stopniu nie uwzględnia interesów obywatela.

Jednocześnie, opisywana sprawa stanowi jaskrawy dowód, iż zbieg odpowiedzialności karnoskarbowej i administracyjnej za ten sam czyn jest nieadekwatny, niewspółmiernie dolegliwy, a nawet nieracjonalny. Właścicielka sklepu urządziła bowiem akcję promocyjną wśród swoich klientów (z nagrodą o wartości ok 240 zł), a ukarana została w taki sam sposób, jak gdyby urządziła nielegalne kasyno gry. Oczywistym jest dla mnie, że dwukrotne jej ukaranie całkowicie wykracza poza niezbędne granice i cel wprowadzenia przepisów ustawy o grach hazardowych, które mają reglamentować działalność związaną z hazardem (przeciwdziałać nielegalnemu prowadzeniu gier hazardowych), a nie piętnować działalność uczciwych przedsiębiorców.

Niestety, przeciwne wnioski można wysnuć z licznych orzeczeń sądów administracyjnych oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2015 r. sygn. P 32/12. W powołanym orzeczeniu Trybunał zajął stanowisko, iż kary pieniężne określone w art. 89 ustawy o grach hazardowych mają charakter kar administracyjnych, nie stanowią kar penalnych (karnych), a tym samym odpowiedzialność karna i odpowiedzialność administracyjna nie są niekonstytucyjnym karaniem za to samo. Wskazany wyrok Trybunału stał się przyczynkiem do bardzo licznego orzecznictwa sądów administracyjnych (np. wyrok WSA w Krakowie z 25.05.2018 r. sygn. akt III SA/Kr 318/18; wyrok WSA w Kielcach z 27.06.2016 r. sygn. II SA/Ke 284/16; wyrok NSA z dnia 19.07.2018 r. sygn. akt II GSK 4708/16), które prezentują praktycznie jednolite stanowisko, iż w świetle obowiązujących przepisów w przypadku naruszenia przepisów ustawy o grach hazardowych, organy administracji państwowej nie tylko mogą zastosować jednocześnie sankcje karnoskarbowe jak i kary administracyjne, ale wręcz są do tego zobligowane.

Powołana linia orzecznicza oraz wyrok Trybunału powodują, iż pomimo dysponowania licznymi argumentami przemawiającymi za niedopuszczalnością kumulowania odpowiedzialności karnoskarbowej i administracyjnej za naruszenie wymogów ustawy o grach hazardowych, szanse na wygranie sporu są ograniczone. Należy jednocześnie pamiętać, że powołane wyroki zapadły w określonych stanach faktycznych i nie można wykluczyć, iż w konkretnej sprawie skład orzekający sądu może wyrazić pogląd odmienny biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania faktyczne.

Powyższe nie zmienia jednak faktu, iż należy postulować zmianę przepisów ustawy o grach hazardowych, aby zabezpieczały nie tylko interes fiskalny skarbu państwa, ale również prawa obywateli.

Przykładem przepisów, które niwelują negatywne konsekwencje kumulacji sankcji karnoskarbowych oraz administracyjnych są wprowadzone w 2017 r. do ustawy o podatku od towarów i usług regulacje dotyczące sankcyjnego podatku VAT (dodatkowego zobowiązania) – art. 112b ww. ustawy. Z przepisów tych wynika bowiem wprost, iż dodatkowe zobowiązanie (sankcja) nie znajdzie zastosowania w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe. W mojej ocenie podobne rozwiązanie powinno zostać wprowadzone w ustawie o grach hazardowych.

O powyższej sprawie można przeczytać również na portalu www.wiadomoscihandlowe.pl

Paweł Suchocki
Doradca Podatkowy, Tax Manager

pawel.suchocki@dzp.pl