Co słychać w litygacji podatkowej? Kilka słów podsumowania 2024 r. Z notatnika litygatora podatkowego – odcinek 8.

Wyzwania litygacji podatkowej w 2024 roku

2024 to rok pełen wyzwań w zakresie szeroko rozumianej litygacji podatkowej: nowo otwartych kontroli celno-skarbowych, postępowań podatkowych, wniosków o interpretacje, wniosków o opinie zabezpieczające czy o opinie o stosowaniu preferencji, odwołań, zażaleń, skarg, kasacji oraz wreszcie rozpraw przed WSA i NSA. Za nami roku wielu wszczętych (w większości instrumentalnie) postępowań karnoskarbowych, zarzutów postawionych podatnikom przy braku istotnego materiału dowodowego w sprawach, w których jedyną „winą” podatnika jest odmienna interpretacja przepisu podatkowego, co do którego nawet sądy administracyjne prezentują rozbieżne stanowiska. Szeroko rozumiana kwestia instrumentalności wszczynanych postępowań karnych skarbowych spowodowała, że obserwujemy nieco większą liczbę postępowań zabezpieczających, które niepostrzeżenie zastępują niechlubny instrumentalizm kks bądź (raczej częściej niż rzadziej) stanowią drugi dodatkowy sposób zabezpieczania interesów fiskusa w kontekście pożałowania godnej instytucji przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Pomimo pojawiających się od czasu do czasu głosów, że w obszarze podatków przyszłością jest compliance, kontrole i spory podatkowe „mają się dobrze”. Można powiedzieć, że niewiele się zmieniło w stosunku do roku 2023 i kilku lat poprzednich.

Rok 2024 to także rok, w którym istotna stała się odpowiedź na pytanie o skutki prawne i podatkowe, jakie niesie za sobą merytorycznie słuszny skądinąd wyrok Trybunału Konstytucyjnego (P 11/24), ale wydany z udziałem tzw. sędziów dublerów. W szczególności, istotne stało się zagadnienie, czy stanowi on orzeczenie uzasadniające wyjątek od zakazu ponownej korekty deklaracji podatkowej uwzględniającej ustalenia zawarte w wyniku kontroli w rozumieniu art. 83 ust. 1 d) ustawy o KAS.  Bardzo interesujące zagadnienie.

Wreszcie pod koniec roku pojawiła się pewna miła niespodzianka. Minister Finansów wydał bowiem interpretację ogólną przesądzając sporną od lat kwestię dotyczącą warunków zwolnienia z opodatkowania dywidend. W interpretacji przepisu art. 22 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT, opierając się na celach Dyrektywy Parent-Subsidiary oraz orzecznictwie TSUE, organ interpretacyjny jasno wskazał, że warunek „niekorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów” jest spełniony, gdy odbiorca dywidendy korzysta ze zwolnienia z podatku o charakterze przedmiotowym, np. na podstawie regulacji krajowych. Tym samym Minister Finansów jednoznacznie odciął się od wcześniejszego stanowiska prezentowanego dotychczas przez organy podatkowe i niektóre sądy.

Wśród istotnych zdarzeń w mijającym roku należy także wymienić uchwałę NSA z dnia 2 grudnia 2024 r. sygn. III FPS 4/24. Raptem kilka dni po interpretacji MF w sprawie WHT od dywidend, NSA podjął uchwałę, która dla podatników oznacza wydłużenie okresu, w którym organy podatkowe mogą dochodzić swoich roszczeń, ponieważ bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego zostaje zawieszony aż do formalnego zakończenia postępowania zabezpieczającego (w świetle zatem uchwały okres przedawnienia wznawia bieg po zakończeniu postępowania zabezpieczającego, a samo wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu w trakcie trwania postępowania zabezpieczającego nie wywołuje tego skutku).

Trudno zatem narzekać na nudę. Jest dynamicznie i intelektualnie bardzo interesująco. Obserwowanie, jak zawiłości prawa i procedury podatkowej splatają się z codzienną praktyką, zawsze jest fascynujące. Codzienność litygatora podatkowego to nieustanne ścieranie się teorii z praktyką, gdzie przepisy prawa nabierają realnych kształtów w konkretnych sprawach.

Kontrole i spory podatkowe w Praktyce Podatkowej DZP w 2024 roku

• Preferencyjna stawka VAT na lody w gałkach i kanapki

Przechodząc na własne podwórko, rok 2024 r. zakończyliśmy w grudniu dwoma wyrokami NSA dotyczącymi pozornie prozaicznych kwestii. Chodziło o ustalenie stawki VAT dla dostawy lodów w gałkach sprzedawanych na wynos oraz kanapek przygotowywanych w punkcie sprzedaży. Co istotne, były to pierwsze wyroki NSA, które dotyczyły tzw. nowej matrycy stawek VAT. Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniach o sygn. I FSK 557/22 oraz I FSK 88/22 wskazał, że mimo zmiany przepisów o stawkach VAT, tego rodzaju dostawa towarów podlega opodatkowaniu stawką 5%, a nie stawką 8% właściwą dla usług gastronomicznych. W ustnym uzasadnieniu wyroków NSA wyjaśnił, że czynności podejmowane przy tego rodzaju sprzedaży nie skutkują zmianą stawki na właściwą dla gastronomii. Widać więc, że nowa matryca stawek VAT nie wygasiła sporu dotyczącego stawek VAT w odniesieniu do towarów spożywczych. Były to zarazem 13. i 14. wygrana naszego zespołu w NSA w 2024 roku (na 15 rozpraw w NSA w sumie). Więcej o sprawie.

• Opodatkowanie odsetek od obligacji i pożyczek stawką 3%

Z innych ciekawych spraw mijającego roku warto wymienić zakończenie batalii jednego z banków w sporze z organami podatkowymi dotyczącym wyboru opodatkowania odsetek od obligacji i pożyczek stawką 3% (w oparciu o przepisy art. 18-21 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw). Więcej o sprawie.

• Podatek PIT ze sprzedaży akcji fantomowych

W kwietniu z kolei przyszedł czas na równie istotne sprawy związane z odpowiedzialnością za błędy płatnika. Wyroki w sprawach o sygn. II FSK 849/21 oraz II FSK 850/21 dotyczących opodatkowania dochodów z tzw. akcji fantomowych pokazały, że urząd skarbowy nie może przerzucać na podatnika ciężaru rozliczeń, które obowiązany jest przeprowadzić płatnik. NSA, rozstrzygając spór, dokonał wykładni art. 26 Ordynacji podatkowej jasno wyznaczając granicę odpowiedzialności podatnika za pobór zaliczki PIT. Więcej o sprawie.

• Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu za zobowiązania spółki

W maju, na skutek dość swobodnego podejścia organów podatkowych do procedury podatkowej, udało nam się natomiast ustrzec dwóch członków zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki z o.o.  Więcej o sprawie.

• Zwrot nienależnie pobranego podatku WTH wraz z oprocentowaniem za cały okres nadpłaty

W 2024 roku nie brakowało również spraw, które wymagały analizy prawa unijnego. Dwa amerykańskie fundusze inwestycyjne otrzymały oprocentowanie od nienależnie pobranego podatku WHT w wyniku wyroków NSA o sygn. II FSK 1042/21 oraz II FSK 1043/21. Sąd tym samym zgodził się z argumentacją kasacyjną DZP o niezgodności krajowych regulacji z prawem wspólnotowym. Podkreślił również, że zagranicznemu funduszowi inwestycyjnemu przysługuje oprocentowanie nadpłaty podatku za cały okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, pomimo, że polskie regulacje znacząco limitują okres naliczania oprocentowania (uniemożliwiając pełne oprocentowanie). NSA uznał, bazując na orzecznictwie TSUE, że art. 78 § 5 pkt 1 i 2 Ordynacji podatkowej ograniczający okres oprocentowania jest niezgodny z zasadami lojalności i skuteczności prawa unijnego. Zdaniem sądu fundusz nie miał możliwości uniknięcia poboru podatku WHT, a polskie przepisy w tym zakresie pozostają od parunastu lat niezgodne z prawem Unii. Więcej o sprawie.

• Obowiązek kontroli podatkowej w łańcuchu dostaw po stronie fiskusa

Podsumowując ubiegłoroczne potyczki sądowe w zakresie dochodzenia praw podatników, nie sposób pominąć spraw dotyczących neutralności VAT. W sporach o tzw. „należytą staranność”, sygn. I FSK 191/21 oraz I FSK 1044/24, NSA – uwzględniając argumentację naszych prawników – przypomniał, że podatnik nie jest detektywem, a organy skarbowe nie mogą wymagać od przedsiębiorców prowadzenia quasi-śledztw w celu weryfikacji kontrahentów. Wyroki te wzmacniają zasadę, że działania kontrolne należą do fiskusa, a nie do podatników, którzy nie powinni być karani za błędy w łańcuchu dostaw, jeśli działali w dobrej wierze. NSA podkreślił przy tym wyraźnie rolę organu podatkowego jako gospodarza, który nie może lekceważyć wniosków dowodowych i argumentacji strony i powinien je uwzględniać w toku prowadzonej sprawy.

• Stosowanie preferencyjnej stawki WHT do wypłaty dywidend

Doradztwo podatkowe DZP nie ograniczało się jednak w 2024 roku tylko do batalii na sali rozpraw. Eksplorując meandry międzynarodowego prawa podatkowego, mimo braku podstawy prawnej w krajowych przepisach dla zastosowania koncepcji look-through approach, uzyskaliśmy opinię o stosowaniu preferencji pozwalającą na stosowanie obniżonej (5%) stawki WHT do wypłaty dywidend w sytuacji, gdy ostateczny odbiorca dywidend zlokalizowany jest w kraju trzecim, a pomiędzy nim a wypłacającym jest kilka ogniw łańcucha własności zlokalizowanych w jeszcze innej jurysdykcji. Co ważne, w tej sprawie umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania wymaga bezpośredniego posiadania udziałów dla 5% stawki WHT. Pokazuje to, że nawet najbardziej śmiałe koncepcje mogą zostać wcielone w życie i zaakceptowane przez fiskusa, jeśli są dobrze umotywowane.

Podsumowanie

Jaki okaże się 2025 rok dla podatników? Trudno jednoznacznie przewidzieć. Z pewnością jednak czekają nas nowe wyzwania, skomplikowane sprawy oraz kolejne interpretacyjne i proceduralne dylematy. Jedno jest pewne – na sali sądowej oraz w toku kontroli celno-skarbowych nie zabraknie emocji, tych pozytywnych i tych negatywnych.

Paweł Suchocki
Doradca Podatkowy, Senior Tax Manager

pawel.suchocki@dzp.pl

Tomasz Leszczewski
Adwokat, Doradca Podatkowy, Counsel

tomasz.leszczewski@dzp.pl

Jacek Michalak
Tax Consultant

jacek.michalak@dzp.pl