Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu – przesłanki uwalniające

Za zaległości podatkowe spółek kapitałowych mogą ponosić odpowiedzialność podatkową członkowie zarządu tych podmiotów. Przepisy określają zarówno przesłanki pozytywne tej odpowiedzialności (tj. takie które muszą zaistnieć aby organ podatkowy mógł orzec o odpowiedzialności podatkowej członka zarządu), jak i przesłanki negatywne tej odpowiedzialności (tj. takie których zaistnienie uniemożliwia orzeczenie o odpowiedzialności członka zarządu). Ta druga kategoria przesłanek nazywana jest przesłankami ekskulpacyjnymi – uwalniającymi od odpowiedzialności.

Jedną z przesłanek, które uwalniają członka zarządu od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki kapitałowej jest brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Przesłanka ta znajdzie zastosowanie, gdy pomimo zaistnienia podstaw do ogłoszenia upadłości spółki nie został zgłoszony wniosek o jej ogłoszenie, jednakże nastąpiło to bez winy członka zarządu. Przepisy nie precyzują jak należy rozumieć winę lub brak winy.

W świetle orzecznictwa sądów administracyjnych można przedstawić następujące wnioski w zakresie rozumienia pojęcia winy (jej braku) w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości:

• chodzi o każdą postać winy, w tym niedbalstwo (np. członek zarządu mógł przewidzieć niewypłacalność spółki),
• nieznajomość stanu finansów spółki i brak faktycznego zajmowania się interesami spółki nie świadczy o braku winy członka zarządu, gdyż powinien być on mu znany na bieżąco,
• wewnętrzny podział obowiązków między członkami zarządu, ani oddanie faktycznego zarządu prezesowi spółki, nie zwalnia z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki na podstawie przesłanki braku zawinienia (każdy członek zarządu ma obowiązek monitorować stan finansów spółki i jej zadłużenie),
• błędnie udzielona pomoc prawna nie zwalnia członka zarządu od odpowiedzialności za zaległości spółki na podstawie przesłanki braku zawinienia,
• wyłącznie obłożna choroba, która rzeczywiście uniemożliwia sprawowanie funkcji zarządczych przez członka zarządu, może dowodzić braku winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości,
• jeżeli jednak, pomimo dolegliwości chorobowych, członek zarządu miał możliwość sprawowania swej funkcji, nie może skutecznie powoływać się na zły stan zdrowia, by uniknąć odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki
• aresztowanie nie musi wyłączać możliwości pełnienia funkcji członka zarządu, a co za tym idzie nie musi oznaczać braku winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości,
• brak wykonywania obowiązków zarządu przez członka zarządu (jego bierność) w wyniku przymusu, groźby lub podstępu, może świadczyć o braku winy członka zarządu,
• o braku winy nie może świadczyć sam fakt, że podstawy do ogłoszenia upadłości powstały przed objęciem funkcji przez członka zarządu – w takiej sytuacji powinien on podjąć stosowne kroki po objęciu funkcji (zbadać stan finansów spółki, poziom jej zadłużenia oraz podjąć decyzję o zgłoszeniu wniosku o upadłość).

Sądy administracyjne podchodzą zatem bardzo restrykcyjnie do możliwości wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki, wskazując zresztą wprost, iż celem odpowiedzialności podatkowej osób trzecich (w tym członków zarządu) jest ochrona interesów Skarbu Państwa.

Paweł Suchocki
Doradca Podatkowy, Tax Manager

pawel.suchocki@dzp.pl